Yuridik ta’lim va ilm-fan yanada isloh qilinadi

Ma’rufjon Yoqubjonov
Yuridik kadrlarni qayta tayyorlash va malakasini oshirish instituti o’qituvchisi

Oʻzbekiston Respublikasi Prezidentining 2025-yil 26-noyabrdagi “Oʻzbekiston Respublikasida yuridik ta’lim va ilm-fanni yanada isloh qilish chora-tadbirlari toʻgʻrisida”gi PF-232-sonli Farmoni  mamlakatning huquqiy kadrlar tayyorlash tizimini sifat jihatidan yangi bosqichga koʻtarish yo‘lidagi muhim qadam bo‘ldi. Ushbu islohotlarning asosiy maqsadi – “Taʼlim sifatini oshirish – Yangi Oʻzbekiston taraqqiyotining yakkayu yagona toʻgʻri yoʻlidir” degan ustuvor gʻoya asosida zamonaviy xalqaro standartlarga javob beradigan yuqori malakali yuridik kadrlar tayyorlash hamda yuridik taʼlim, ilm-fan va amaliyotning oʻzaro uzviy bogʻliqligini taʼminlashdir. Farmon bilan belgilangan asosiy vazifalar bir necha strategik yoʻnalishni oʻz ichiga oladi. Birinchidan, yuridik ta’lim jarayonlarining bevosita amaliyot bilan uzviy bogʻliqligini ta’minlashga qaratilgan amaliy oʻqitish, klinik va dual ta’lim tamoyili joriy etiladi. Ikkinchidan, taʼlim tizimida “taʼlim – tadqiqot – amaliyot” integratsiyasini yoʻlga qoʻyish hamda boshqaruvda akademik-kollegial yondashuvlarni kengaytirish koʻzda tutilgan. Uchinchidan, taʼlim samaradorligi va sifati ustidan nazorat kuchaytiriladi. Nihoyat, Toshkent davlat yuridik universitetining (TDYU) 2030-yilga qadar nufuzli Quacquarelli Symonds (QS) reytingida huquq sohasida yuqori 1000 talik universitetlar roʻyxatiga kirishini taʼminlashdek aniq va yuqori maqsad qoʻyilgan.

Universitetda “Raqamli huquq” xalqaro ta’lim yo‘nalishi joriy etiladi Universitet 3- va 4-kurs talabalarini davlat tashkilotlari, notariat va advokatlik tuzilmalariga ish yurituvchi, yuriskonsult yordamchisi sifatida ishga qabul qilishga ruxsat etiladi. 2026/2027 o‘quv yilidan: Universitetda sun’iy intellekt asosida dars sifatini baholash tartibi joriy etiladi. Bunda elektron ta’lim platformasida: talabalarning oraliq bilimi darajasini aniqlash mexanizmi belgilanadi; yakuniy nazorat ishlarini sun’iy intellekt tomonidan baholash yo‘lga qo‘yilib, inson omili cheklanadi; Universitetda “Raqamli huquq” (Digital Law) xalqaro ta’lim yo‘nalishi joriy etiladi. Bunda mazkur yo‘nalishga o‘qishga qabul qilish tanlovlari ixtisoslashgan xorijiy tashkilotlar bilan hamkorlikda IQ test tartibida o‘tkaziladi.

Farmonning eng muhim jihatlaridan biri — yuridik ta’lim muassasalari, jumladan Toshkent davlat yuridik universiteti, Ichki ishlar akademiyasi, Sudyalar oliy kengashi akademiyasi, Prokuratura akademiyasi va boshqa huquqiy ta’lim markazlarining faoliyatini muvofiqlashtirish, ularni yagona strategik yondashuv asosida rivojlantirish mexanizmlarini yaratishdir. Yuridik fakultetlarda nafaqat nazariy darslar, balki amaliyotga yo‘naltirilgan klinik ta’lim, “moot court”, mediatsiya laboratoriyalari, arbitraj markazlari tashkil etilishi ham belgilab qo‘yiladi. Farmonda davlat organlari va ta’lim muassasalari o‘rtasidagi hamkorlikni kuchaytirish, talabalarni amaliyotga erta jalb qilish, sud majlislarida, notarial idoralarda, advokatlik byurolarida, adliya bo‘limlarida amaliy mashg‘ulotlar o‘tish imkoniyatlarini kengaytirish davlat siyosatining muhim yo‘nalishiga aylangan. Bu jarayon yuridik kasb egalarining professionalligini oshirish, ularning “o‘quv xonasidan ish joyigacha” uzluksiz o‘qitilishini ta’minlashga xizmat qiladi. Mazkur Farmonning yana bir markaziy yo‘nalishi — yuridik ta’limni raqamlashtirish va sun’iy intellekt, Big Data, LegalTech yechimlaridan foydalanish tizimlarini yaratishdir. Xususan, “elektron huquqiy ta’lim” platformalari, raqamli kutubxonalar, onlayn test tizimlari, elektron klinik ta’lim vositalari, virtual sud jarayonlari modellari joriy etilishi – bugungi kunda zamonaviy yuridik ta’limning ajralmas qismiga aylandi. Farmonda ta’lim jarayonida yuridik analitika, avtomatlashtirilgan hujjat tahlili, matn klasterizatsiyasi, sun’iy intellekt yordamida normativ-huquqiy hujjatlarni tuzish kabi innovatsion yo‘nalishlar alohida qayd etilgan. Bu, nafaqat yuridik ta’limni modernizatsiya qilish, balki kelajakdagi advokat, sudya va huquqshunoslarni sun’iy intellekt bilan birga ishlay oladigan mutaxassis sifatida tayyorlashga xizmat qiladi.