Haqiqat yoki safsata – farqi nima? Vaqt o‘tishi bilan hamma narsa amalga oshadi, har qanday safsata!
***
Bajarilishiga amin bo‘lmasangiz, hech qachon buyruq bermang!
***
Jin ursin, nega dunyoda o‘limimdan keyin hech narsa o‘zgarmadi? Qanday qilib Quyosh hali ham chiqib, botmoqda va hatto qoqilmayapti? Nega yakshanba yakshanbaligicha qoldi, jazirama men tirikligimdagiday chidab bo‘lmas darajada?
***
Insonga tanasi va xotirasini kuchsizlantirishdan va mohiyatiga xiyonat qilishdan boshqa uni yanada kamsitadigan va shu bilan birga adolatliroq jazo yo‘q;
***
Hokimiyatga bo‘lgan chanqoqlik hokimiyatga bo‘lgan to‘yib bo‘lmas tashnalikni keltirib chiqaradi.
Qiziqarli faktlar
– Gabriel oddiy telegraf operatori Elixu Garsia va Luizaning o‘n olti farzandidan biri, kattasi edi;
– ko‘pchilik bilmaydi, Markes bolalar uchun ertak yozishga ham harakat qilgan. Yozuvchining o‘g‘illari uni bunday qilmaslikka ko‘ndirishgan. Uning ertaklaridan birini o‘qib bo‘lgach, ular “siz haqiqatan ham bolalarni juda ahmoq deb o‘ylaysizmi?” deyishgan ekan;
– yozuvchining so‘zlariga ko‘ra, yozuvchi bo‘lmaganda, barda musiqachi bo‘lishni xohlagan. Shu orqali u “sevishganlarga bir-birini yanada ko‘proq sevishga yordam berishi” mumkin bo‘lgan ekan;
– “Yolg‘izlikning yuz yili” qo‘lyozmasini yuborish uchun 80 peso yetishmayotgan edi. Keyin u rafiqasi Mersedesning mikser va soch quritgichini garovga qo‘ygan. Buni bilib, rafiqasi shunday deydi: “faqat romanning yomon chiqqani haqidagi xabar yetishmayapti”.
Asar haqida
Roman 1975-yilda buyuk yozuvchi Gabriel Garsia Markes tomonidan yozilgan. Asarning bosh qahramoni – 100 yildan ortiq vaqt davomida hokimiyatda bo‘lgan o‘zgarmas diktator. Uning prototipi Lotin Amerikasi davlatlarining bir nechta haqiqiy rahbarlaridan olingan: Xuan Visente Gomes (Venesuela), Xerardo Machado va Fulxensio Batista (Kuba), Porfirio Diaz (Meksika), Gaspar Fransia (Paragvay). Garsia Markesning so‘zlariga ko‘ra, u romanni o‘n besh marta qayta yozgan va dastlab kitob yomon sotilgan – o‘quvchilarga u “Yolg‘izlikning yuz yili”ga o‘xshamaydigan asar bo‘lib tuyulgan.
Syujet
Grotesk shaklida yozilgan roman zolimlarning umumlashtirilgan qiyofasi orqali shakllantirilgan Lotin Amerikasi diktatorining hayotini hikoya qiladi. Qahramon juda fantastik va bema’ni shaklda tasvirlangan; u hokimiyat g‘oyasining timsolidir. Prezidentning tarjimai holidagi haqiqiy dalillar kamaytiriladi: u XIX asrning birinchi yarmida tug‘ilgan, ismi Sakarias; onasi kambag‘al parrandachi, Bendion Alvarado; amerikalik dengizchilar yordamida prezident bo‘lgan; vafot sanasi noma’lum. Diktatorning hayoti haqidagi bu voqea uning boshiga tushgan ko‘plab ishlar, hikoyalar va afsonalardan iborat. Ammo muallif ko‘pincha bu ma’lumotlarni bir-biri bilan qarama-qarshi qo‘yishi oqibatida haqiqat va fantastika qayerda ekani aniq emas. Buni aniqlash esa o‘quvchiga bog‘liq.
