
Oʻzbekistonda Raqamli Startaplar va Venchur Moliyalashtirish Ekotizimini Rivojlantirish
G’ayratbek Eshboyev
Kiber huquq kafedrasi o’qituvchisi
Toshkent davlat yuridik universiteti
Oʻzbekiston Respublikasi Prezidentining 2024-yil 14-oktabrdagi PQ-357-son qarori mamlakatimizda startap loyihalar va venchur moliyalashtirish ekotizimini yanada rivojlantirishga qaratilgan muhim qadamdir. Ushbu qaror raqamli texnologiyalar sohasidagi innovatsion tashabbuslarni qoʻllab-quvvatlash, venchur kapital bozorini kengaytirish va xorijiy investitsiyalarni jalb etishni maqsad qilgan.
Dasturning Maqsadi va Ahamiyati
Qarorga muvofiq, Raqamli texnologiyalar vazirligi hamda Iqtisodiyot va moliya vazirligi tomonidan Raqamli startaplar dasturi amalga oshiriladi. Ushbu dasturning asosiy maqsadi raqamli texnologiyalarga asoslangan startap loyihalarni har tomonlama qoʻllab-quvvatlashdir. Bu esa mamlakatimizda innovatsion muhitni yaxshilash, yangi ish oʻrinlari yaratish va iqtisodiyotning raqobatbardoshligini oshirishga xizmat qiladi.
Dasturda Ishtirok Etish Shartlari
Dasturda ishtirok etish uchun quyidagi talablarga javob beradigan Oʻzbekiston Respublikasi rezidentlari boʻlgan yuridik shaxslar qabul qilinadi:
- Faoliyat davomiyligi: 6 oydan 7 yilgacha.
- Jami daromad: Kalendaryili 10 milliard soʻmdan oshmagan.
- Tasdiqlovchi hujjat: Inkubatsiya yoki akseleratsiya dasturini muvaffaqiyatli yakunlaganligini tasdiqlovchi hujjatga ega boʻlish.
- Biznes model: Raqamli texnologiyalarga asoslangan, yuqori oʻsish va xorijiy bozorlarga chiqish salohiyatiga ega boʻlish.
- Roʻyxatdan oʻtish: Startap loyihalar ekotizimi platformasida roʻyxatdan oʻtgan boʻlish.
Bundan tashqari, startap ekotizimi ishtirokchilari sifatida venchur jamgʻarmalar, xususiy investorlar va akseleratsiya hamda inkubatsiya dasturlarini tashkil etuvchi tadbirkorlik subyektlari ham ishtirok etishi mumkin.
Qoʻllab-quvvatlash Mexanizmlari
Dastur ishtirokchilariga quyidagi qoʻllab-quvvatlash mexanizmlari taklif etiladi:
- Investitsiya mablagʻlarini ajratish: Boshqaruvidagi investitsiya aktivlari qiymati 50 million AQSh dollaridan koʻp boʻlgan xorijiy venchur jamgʻarmalardan investitsiya jalb qilgan startap loyihalarga mazkur investitsiyaga teng miqdorda, biroq 100 ming AQSh dollari ekvivalentidan oshmagan mablagʻ ajratiladi.
- Xarajatlarni qoplash: 5 yildan ortiq muddat davomida faoliyat yuritayotgan va kamida 100 million AQSh dollari miqdorida investitsiya jalb qilgan yetakchi xalqaro akseleratsiya dasturlarida ishtirok etish, shuningdek, Raqamli texnologiyalar vazirligi tomonidan tasdiqlanadigan roʻyxatga muvofiq tadbirkorlik, biznes va korporativ boshqaruv yoʻnalishlaridagi kurslarda oʻqish va sertifikat olish bilan bogʻliq xarajatlarning 50 foizigacha boʻlgan, biroq 20 ming AQSh dollari ekvivalentidan oshmagan miqdori qoplab beriladi.
“Tartibga Solish Qumdoni” Maxsus Huquqiy Rejimi
Qarorga muvofiq, raqamli startaplar sohasida “Tartibga solish qumdoni” maxsus huquqiy rejimi joriy etiladi. Bu rejim startaplarga yangi mahsulot va xizmatlarni sinovdan oʻtkazish uchun qulay huquqiy muhit yaratishni nazarda tutadi. Maxsus rejim doirasida startaplar belgilangan talablar va shartlarga muvofiq faoliyat yuritishlari mumkin.
Startap Ekotizimini Rivojlantirish Boʻyicha Muvofiqlashtiruvchi Kengash
Startap ekotizimini samarali rivojlantirish maqsadida muvofiqlashtiruvchi kengash tashkil etiladi. Uning tarkibiga davlat organlari, xususiy sektor va fuqarolik jamiyati vakillari kiritiladi. Kengash startaplarni qoʻllab-quvvatlash boʻyicha chora-tadbirlarni muvofiqlashtiradi va ularning samaradorligini nazorat qiladi.
2024—2026-yillarda Startap Ekotizimini Rivojlantirish Boʻyicha “Yoʻl Xarita”
Qaror doirasida 2024—2026-yillarda startap ekotizimini rivojlantirish boʻyicha “Yoʻl xarita” tasdiqlandi. Unda startaplarni qoʻllab-quvvatlash, venchur moliyalashtirishni rivojlantirish va innovatsion muhitni yaxshilashga qaratilgan aniq chora-tadbirlar belgilangan.
Xulosa
PQ-357-son qarori Oʻzbekistonda innovatsion faoliyatni ragʻbatlantirish va raqamli iqtisodiyotni rivojlantirishga qaratilgan muhim tashabbusdir. Ushbu qaror orqali startaplar koʻproq moliyaviy yordam olishlari, xalqaro bozorlarga chiqish imkoniyatlariga ega boʻlishlari va innovatsion gʻoyalarini amaliyotga tatbiq etishlari mumkin. Natijada mamlakatimizda yuqori texnologiyali iqtisodiyot rivojlanib, Oʻzbekiston mintaqada startap ekotizimi jihatidan ilgʻor davlatlardan biriga aylanishi kutilmoqda.