Franshizing (franshiza) – bu brend nomi bilan savdo qilishning bir turi, shu jumladan, yagona do’konlar, restoranlar yoki xizmat ko’rsatuvchilarni boshqaradigan tadbirkorlik tizimi. Franshizing modeli, franshiza beruvchi (brend nomining egasi) tomonidan yaratilgan biznes modeli, brend nomi, tajriba va ta’lim materiallari kabi narsalarni sotib olish uchun belgilangan shartlarga rioya qilishni o’z ichiga oladi. Bunday usulda tadbirkorlar, branshiza beruvchining brend nomi va tizimlariga kirish uchun moliyaviy to’lovni amalga oshirishadi va biznesning boshqa ko’rinishlari tomonidan ko’proq muvaffaqiyat qozonishga yordam beradigan maslahat va qo’llab-quvvatlashni olishlari mumkin.
Franshizing shartnomasi, bir tashkilotning boshqa tashkilotga o’z firma nomi, brendi, ish modellari, tajribasi va boshqa ma’lumotlarini berish, o’zgartirish yoki olib tashlash to’g’risidagi xizmatlarini berishning shartlarini aniqlaydigan qonunchilik asosida yaratilgan rasmiy hujjatdir.
Franshiza, bir tijorat brendining nomi va maxsus usullari bilan, tijorat faoliyatining bitta shaklidir. Bunda, franshizaga o’tkaziladigan biznesning brendi va ish modellari, olib tashlash, maqsadlarga erishish, korporativ idorani yuritish, sotuvlar va marketing strategiyalarini tayyorlash va boshqa sohalarda muvaffaqiyatli ishlash uchun zarur bo’lgan boshqa ko’nikmalar taqdim etiladi.
Franshizing shartnomasini tuzish uchun sizga kerak bo’lgan qadamalar quyidagilardir:
- Biznes turi va franshiza modelini tanlash.
- Franshiza beruvchisi (franchisor)ni tanlash.
- Franshizaga qo’shilish va franshizing shartnomasini o’rganish.
- Shartnomani ko’rib chiqish va xatoliklarni aniqlash.
- Shartnomani imzolash va to’lovni amalga oshirish.
- Tijorat faoliyatini boshlash.
Shartnomani tuzish uchun yuridik ko’mak olishingiz maqsadga muvofiq bo’ladi. Shartnomani tayyorlash uchun sizning yuridik va moliyaviy talablaringizni aniqlash uchun yuridik konsultantlar bilan muloqot qilishingiz ma’qul. Shartnomani tuzish paytida sizning biror talablar va shartlarizni hisobga olish va franshizaga o’tkaziladigan biznesingizni o’rganish juda muhimdir.
Franshizaga qo’shilishdan oldin, biznes g‘oyangizni yaxshilash tavsiya etiladi. Shu bilan birga, moliyaviy manbalaringizni va investitsiya imkoniyatlarini ko’rib chiqishingiz kerak bo’ladi.
Franshiza beruvchisi (franchisor)ning talablari va shartlari keng ko’lamda bo’lishi mumkin, shuning uchun siz shartnomani qayd etishdan oldin, franshiza beruvchi bilan yaxshi tahlil va muzokaralar olib borishingiz lozim.
Franshizing shartnomasi tuzish paytida, sizning huquqiy muammolaringizning xavfsizligini ta’minlash uchun xususiy qarorlar kerak bo’ladi. Shartnomada tayinlangan shartlar, sizning va franshiza beruvchi o’rtasidagi munosabatlarni, tijorat faoliyatini, marketing va reklama faoliyati, sotuvlar va xizmatlar, tijoratni boshqarish va boshqa ko’nikmalar o’z ichiga oladi.
Shartnomani tayyorlashda, talablar va shartlaringiz franshiza beruvchi bilan to’g’ridan-to’g’ri muzokaralarda o’tkazilishi lozim. Shartnomani yaxshi tahlil qilish, shartnomada tayinlangan huquqiy va moliyaviy shartlarni tushunish va qabul qilish sizning biznes muvaffaqiyatingizni ta’minlash uchun muhim omildir.
Franshizaga qo’shilish biznesingizni yanada kengaytirish va muvaffaqiyatli biznesni boshqarish uchun zarur bo’lgan ko’nikmalarni taqdim etadi. Franshizing shartnomasini to’g’ri tuzish sizning tijoratni yanada kuchaytiradi va markangizni yanada mashhur qiladi.
Franshizaning bir necha afzalliklari mavjud:
- Birlashgan brend. Franshiza modellari, qo’shilgan brendning keng tarqalgan va tasdiqlangan modeliga ega bo’lgan bizneslarga yordam beradi. Bir franshizaga qo’shilish orqali, siz o’z biznesingiz uchun tayyor brendni olishingiz mumkin.
- To’g’ri tayyorlangan biznes modeli. Franshiza modeli, o’z ish rejalarini o’rganishni va o’z ko’nikmalarni amalga oshirishni qulay qiladi. Bunda, sizning biznes modellaringizni isloh qilish va ish rejalarini belgilashga zarur bo’lgan vaqtni va pulni tejashga yordam berishi mumkin.
- O’z mijozlarining tarqatilishi. Franshizaga qo’shilish, o’z biznesingiz uchun brendni olish imkoniyatiga ega bo’lishning yanada yuqori ehtimoliyatiga ega bo’ladi. Tijorat brendi uchun moliyalashtirish, marketing va reklama faoliyati kabi ommaviy masalalar orqali to’g’ri mijozlar tayyorlashga yordam beradi.
- Biznesning rivojlanishi. Franshizaga qo’shilish, tijorat brendi va biznes modellari bilan ta’minlanadi. Shu bilan birga, sizning biznesingizning rivojlanishini ko’paytirish uchun loyihalar va strategiyalar taqdim etiladi.
- Yuqori daromad va kam riskli. Franshiza modeli, o’z biznes modellari va marketing strategiyalari yordamida ko’proq daromadga erishishni oddiy va kam riskli qiladi. Bundan tashqari, franshizaga qo’shilish orqali, siz o’zining brendiga ega bo’lgan tayyor biznes modelini olasiz.
- Biznesning boshqarilishi. Franshiza modeli, sizning biznesingizni boshqarishni oddiy va qulay qiladi. Bunda, sizning biznesingiz uchun yordam olish uchun o’zining brendiga ega bo’lgan boshqa bizneslarning tajribasidan foydalanishingiz mumkin.
Franshizaga qo’shilishning kamchiliklari ham mavjud. Ba’zi kamchiliklar quyidagilar bo’lishi mumkin:
- Balanssizlik. Franshiza modeli, sizni o’z biznesingiz uchun brend va rejalar bilan ta’minlaydi, lekin franshizaning brendining xavfsizligi haqida ishonch hissi yuzaga kelishi mumkin.
- To’liq erkinlik mavjud emas. Franshiza modeli, franshiza beruvchi biznesining bir qismi bo’lib, siz ish rejalariga va brend talablariga rioya qilishingiz kerak. Bunda, franshizaga qo’shilgan bizneslar o’z xodimlarini o’zgartirib, strategiyalarni o’zgartirib, narxlarni o’zgartirishlari mumkin emas.
- To’liq boshqa brenddan foydalanish mumkin emas. Franshizaga qo’shilish orqali, siz mashhur brenddan foydalanish imkoniga ega bo‘lasiz, lekin o‘z brendingizni yarata omaysiz.
- To‘lovlar. Franshizaning bir kamchiligi shundaki, bir necha yillik shartnomaning qo’shimcha to’lovlari mavjudi. Siz franshizaga qo’shilish uchun to’lovlar to’lashingiz kerak. Va litsenziyadan foydalanish uchun doimiy to‘lovlarni vaqtida to‘lab borishingiz kerak.
- Boshqa shartlar va cheklovlarni qabul qilish. Franshizaning boshqa kamchiligi, franshizaga qo’shilish uchun franshiza beruvchi tomonidan belgilanadigan muayyan talablarga amal qilish kerak. Ba’zi franshizalar, boshqa shartlar va cheklovlarni qabul qilish kerak, misol uchun, marketing strategiyasi, savdo cheklovi, ishchi tanlash tartibi, to’lov tizimi kabi.
Xulosa qilib aytganda, franshizing biznes egasi uchun bir necha afzalliklar taqdim etishi mumkin, masalan, rasmiy brend va biznes modeliga kirish, marketing yordami, va davom etadigan ta’lim va qo’llab-quvvatlash. Ammo, franshizingdagi bir qancha kamchiliklar ham mavjud, shundan franshiza beruvchi talablari va cheklariga rioya qilish, to’lovlarni va badallarni amalga oshirish, va biznesning butun nazorati yo’qolishi mumkin.
Tadbirkorlar uchun franshizingning afzalliklarini va kamchiliklarini tushunib, maqsadli tadqiqot olib borib, so‘ng tanlov qilishlari maqsadga muvofiq bo‘ladi.
