Ish beruvchilar va xodimlar o’rtasidagi munosabatlarni tartibga solishda intizomiy jazo choralari muhim ahamiyatga ega. Ushbu maqolada biz O’zbekiston Respublikasi Mehnat kodeksining 312-315 moddalariga muvofiq intizomiy jazo choralarining turlari, ularni qo’llash tartibi, muddatlari hamda intizomiy jazoning tugallanishi va olib tashlanishi masalalarini ko’rib chiqamiz.
Intizomiy jazo choralari turlari (312-modda) Mehnat kodeksining 312-moddasiga ko’ra, ish beruvchi quyidagi intizomiy jazo choralarini qo’llashga haqli:
- Hayfsan;
- Jarima (o’rtacha oylik ish haqining 30 foizidan ko’p bo’lmagan miqdorda, ba’zi hollarda 50 foizgacha);
- Mehnat shartnomasini bekor qilish (Ma’lum asoslarga ko’ra). Boshqa turdagi intizomiy jazo choralarini qo’llashga yo’l qo’yilmaydi.
Intizomiy jazo choralarini qo’llash tartibi (313-modda) Intizomiy jazo choralari ishga qabul qilish huquqi berilgan shaxslar (organlar) tomonidan qo’llaniladi. Ish beruvchi intizomiy jazo chorasi qo’llanilishidan avval xodimdan yozma tushuntirish talab qilishi shart. Xodimning tushuntirish berishni rad etishi jazo qo’llanilishiga to’sqinlik qilmaydi.
Har bir intizomiy qilmish uchun faqat bitta jazo chorasi qo’llaniladi. Jazo chorasi tanlashda qilmishning og’ir-yengilligi, sodir etilish holatlari, xodimning avvalgi faoliyati hisobga olinadi. Jazo qo’llanilishi buyruq bilan rasmiylashtiriladi va xodimga imzo qo’ydirilib, e’lon qilinadi.
Intizomiy jazolarni qo’llash muddatlari (314-modda) Intizomiy jazo qilmish aniqlanganidan keyin darhol, lekin bir oydan kechiktirmay qo’llaniladi. Xizmat tekshiruvi natijalari bo’yicha aniqlangan qilmishlar uchun bu muddat tekshiruv yakunlangan kundan boshlanadi. Umuman olganda, jazo qilmish sodir etilgan kundan boshlab 6 oygacha muddat ichida, moliya-xo’jalik faoliyati tekshiruvlari bilan aniqlangan qilmishlarda esa 2 yilgacha muddat ichida qo’llanilishi mumkin.
Intizomiy jazoning amal qilish muddati va olib tashlanishi (315-modda) Intizomiy jazoning amal qilish muddati bir yildan oshmasligi kerak. Agar bir yil ichida yangi jazo qo’llanilmasa, xodim jazoga tortilmagan hisoblanadi va jazo avtomatik ravishda tugallanadi.
Ish beruvchi o’z tashabbusi, xodimning bevosita rahbari yoki kasaba uyushmasi qo’mitasining iltimosiga ko’ra jazoni muddatidan oldin olib tashlashi mumkin. Bu holat buyruq bilan rasmiylashtiriladi.
Xulosa qilib aytganda, intizomiy jazo choralari mehnat intizomini ta’minlashda muhim vosita hisoblanadi. O’zbekiston qonunchiligi bu borada aniq qoidalarni belgilab bergan bo’lib, ish beruvchilar va xodimlar o’z harakatlarida mazkur qoidalarga rioya qilishlari talab etiladi. Shu bilan birga, jazo choralarini adolatli va qonuniy qo’llash, intizomiy qilmishlarning oldini olish maqsadida xodimlar bilan tushuntirish ishlarini olib borish muhim ahamiyat kasb etadi.
