Mehnat munosabatlarini tartibga solishda jamoa shartnomasi va jamoa kelishuvlari muhim ahamiyatga ega. Ular ish beruvchi va xodimlar o’rtasidagi o’zaro munosabatlarni belgilash, ular huquq va majburiyatlarini aniqlash, mehnat sharoitlarini yaxshilash va ijtimoiy himoyani ta’minlashda katta rol o’ynaydi. Quyida ushbu muhim hujjatlar haqida batafsil ma’lumot beriladi.
Jamoa shartnomasi – bu ish beruvchi va xodimlar (yoki ularning vakillari) o’rtasida tuziladigan, xodimlarning mehnat sharoitlari, haq to’lash, ijtimoiy kafolatlar kabi masalalarni tartibga soladigan hujjat. U odatda alohida korxona yoki tashkilot miqyosida tuziladi. Jamoa shartnomasining mazmuni va shartlari taraflar kelishuvi asosida belgilanadi, biroq ular qonunchilikka zid kelmasligi shart.
Jamoa shartnomasi loyihasi xodimlar tomonidan keng muhokama qilinadi va ularning taklif va mulohazalari inobatga olinadi. So’ngra u mehnat jamoasining umumiy yig’ilishi (konferensiyasi)da ko’rib chiqiladi va ma’qullanadi. Agar shartnoma loyihasi ma’qullanmasa, u qayta ishlanadi va 15 kun ichida yana muhokamaga qo’yiladi.
Jamoa shartnomasi imzolangan kundan yoki unda belgilangan sanadan kuchga kiradi va ko’pi bilan 3 yil amal qiladi. U tashkilotdagi barcha xodimlarga, shu jumladan shartnoma tuzilgandan keyin ishga qabul qilingan xodimlarga ham taalluqli bo’ladi.
Jamoa kelishuvlari esa hududiy, tarmoq va respublika miqyosida tuziladigan hujjatlardir. Ular ham xodimlar va ish beruvchilar o’rtasidagi munosabatlarni tartibga soladi, mehnat sharoitlari, ijtimoiy himoya va boshqa umumiy masalalarni qamrab oladi.
Hududiy kelishuvlar tegishli hududdagi (viloyat, shahar) xodimlar va ish beruvchilar vakillari o’rtasida tuziladi. Tarmoq kelishuvlari muayyan sohada (masalan, ta’lim, sog’liqni saqlash) faoliyat yurituvchi tashkilotlar uchun tuziladi. Eng yuqori darajadagi hujjat – Bosh kelishuv esa butun respublika miqyosida amal qiladi va barcha xodimlar va ish beruvchilarga taalluqli bo’ladi.
Jamoa kelishuvlari ham taraflar o’rtasidagi muzokaralar jarayonida ishlab chiqiladi. Ularning loyihalari jamoatchilik ekspertizasidan o’tkazilishi mumkin. Ayrim hollarda budjetdan mablag’ ajratishni talab qiluvchi kelishuvlar tegishli moliya yili uchun byudjet loyihasi tayyorlanishidan oldin tuzilishi kerak.
Jamoa kelishuvlari imzolangandan so’ng 7 kun ichida xabardor qilish tartibida davlat ro’yxatidan o’tkazilishi lozim. Ular imzolangandan 10 kun ichida ommaviy axborot vositalari yoki rasmiy veb-saytlarda e’lon qilinadi.
Jamoa shartnomasi va kelishuvlari ish beruvchi va xodimlar o’rtasidagi ijtimoiy sheriklikni mustahkamlashga xizmat qiladi. Ular orqali tomonlarning huquq va manfaatlari muvozanati ta’minlanadi, mehnat munosabatlaridagi nizolar oldini olinadi. Shu bois, ushbu hujjatlarning o’z vaqtida va sifatli tuzilishi, bajarilishi ustidan samarali nazorat o’rnatilishi muhim ahamiyatga ega.
Xulosa qilib aytganda, jamoa shartnomasi va kelishuvlari xodimlar va ish beruvchilar o’rtasidagi munosabatlarni huquqiy jihatdan tartibga solish, ularning manfaatlarini himoya qilish va uyg’unligini ta’minlashda katta rol o’ynaydi. Bu boradagi huquqiy asoslar Mehnat kodeksida mustahkamlab qo’yilgan bo’lib, ularni bilish va to’g’ri qo’llash barcha uchun muhimdir.
