Bugungi maqolamizda servitut huquqi va uning qo’shnichilik munosabatlaridagi ahamiyati haqida so’z yuritmoqchimiz. Servitut – bu o’zganing mulkidan cheklangan tarzda foydalanish huquqi bo’lib, qo’shnilar o’rtasidagi munosabatlarni tartibga solishda muhim rol o’ynaydi.
O’zbekiston Respublikasi Fuqarolik kodeksining 173-moddasiga ko’ra, ko’chmas mulk egasi qo’shni yer uchastkasining egasidan, zarur hollarda esa boshqa yer uchastkasining egasidan ham o’zganing yer uchastkasidan cheklangan tarzda foydalanish (servitut) huquqini berishni talab qilishga haqlidir. Servitut piyoda va transportda o’tish, elektr uzatgich, aloqa va quvur liniyalarini o’tkazish, suv bilan ta’minlash kabi maqsadlarda belgilanishi mumkin.
Servitut belgilanishi yer uchastkasi egasining egalik qilish, foydalanish va tasarruf etish huquqlarini cheklamaydi. Servitut bitim asosida belgilanadi va ko’chmas mulkka bo’lgan huquqlarni ro’yxatdan o’tkazish tartibida ro’yxatdan o’tkazilishi lozim. Agar servitutni belgilash xususida kelisha olinmasa yoki uning shartlarida murosaga kelinmasa, bahs servitut belgilashni talab qilayotgan shaxsning da’vosi bo’yicha sud tomonidan hal etiladi. Shuningdek, jamoat ehtiyojlari uchun zarur bo’lgan hollarda servitut qonunga muvofiq tegishli davlat organi tomonidan ham belgilanishi mumkin.
Servitutlar qo’shnichilik munosabatlarida ko’plab muammolarni hal qilishga yordam beradi. Masalan, agar sizning yer uchastkangizga kirish imkoni bo’lmasa, qo’shningizning yer uchastkasidan o’tish huquqini olishingiz mumkin. Yoki, agar sizga suv quvuri yoki elektr tarmog’ini o’tkazish zarur bo’lsa, qo’shningizning yer uchastkasidan foydalanish huquqini olishingiz mumkin.
Shu bilan birga, servitutlar qo’shnilar o’rtasidagi nizolarni keltirib chiqarishi ham mumkin. Agar servitutning shartlari aniq belgilanmagan bo’lsa yoki ular buzilsa, bu jiddiy kelishmovchiliklarga olib kelishi mumkin. Bunday vaziyatlar jiddiy nizolarga olib kelishi mumkin, ammo ularni hal qilishning bir necha samarali usullari mavjud:
1. Muloqot: Nizoni hal qilishning eng yaxshi usuli – bu qo’shningiz bilan ochiq muloqot qilishdir. O’zaro hurmat va tushunish bilan muammoni muhokama qiling va har ikkala tomon uchun ham maqbul bo’lgan yechimni topishga harakat qiling.
2. Vositachilik: Agar o’zaro muloqot yordam bermasa, uchinchi tomon – vositachining yordamiga murojaat qilish mumkin. Vositachi nizoni xolisona baholaydi va har ikkala tomon uchun ham adolatli yechimni topishga yordam beradi.
3. Qonuniy choralar: Agar boshqa usullar samarasiz bo’lsa, qonuniy choralarga murojaat qilishga to’g’ri keladi. Sudga murojaat qilish orqali nizoni hal qilish mumkin, ammo bu uzoq va qimmatga tushishi mumkin.
4. Oldini olish: Nizolarning oldini olish uchun servitutlarni rasmiylashtirish va ularning shartlarini aniq belgilash muhimdir. Shuningdek, qo’shnilar bilan doimiy muloqotda bo’lish va o’zaro hurmatni saqlab qolish ham muhim rol o’ynaydi.
Xulosa qilib aytganda, servitut – bu qo’shnichilik munosabatlarini mustahkamlashning muhim huquqiy vositasidir. U qo’shnilar o’rtasidagi manfaatlarni muvozanatlashga va nizolarning oldini olishga yordam beradi. Shu bilan birga, servitutlarni belgilashda va ularning shartlarini bajarishda ehtiyotkorlik va o’zaro hurmat tamoyillariga amal qilish zarur.
Ushbu maqola sizga servitut huquqi va uning ahamiyati haqida foydali ma’lumotlar berdi, degan umiddamiz. Qo’shnilaringiz bilan munosabatlaringiz hamisha yaxshi va o’zaro manfaatli bo’lsin!
