Salom, aziz oʻquvchilar! Bugun biz sizlar bilan mehnat munosabatlarining qiziqarli va murakkab mavzularidan biri – intizomiy jazo va mukofotdan mahrum qilishni muhokama qilamiz.
Avvalo shuni ta’kidlash joizki, mukofotdan mahrum qilish intizomiy jazo emas, balki ta’sir chorasi hisoblanadi. Farqlarni tushunish uchun ushbu tushunchalarni birma-bir koʻrib chiqamiz.
Intizomiy jazo – bu хodim tomonidan intizomiy qilmish (mehnat majburiyatlarini aybli tarzda buzish) sodir etilganligi uchun qoʻllaniladigan yuridik javobgarlik chorasidir. Uning turlari va qoʻllanilish tartibi Mehnat kodeksida belgilangan. Intizomiy jazo uch turga boʻlinadi: hayfsan, jarima va mehnat shartnomasini bekor qilish. Ushbu choralardan faqat bittasini qoʻllash mumkin.
Mukofotdan mahrum qilish esa хodimga moddiy ta’sir oʻtkazishning oʻziga хos usuli boʻlib, uni intizomiy jazoga qoʻshimcha ravishda yoki mustaqil tarzda qoʻllash mumkin. Bunda tashkilot ichki hujjatlar orqali mukofotlash tartibini mustaqil belgilaydi (byudjet tashkilotlari bundan mustasno).
Mukofotning ikkita turi mavjud:
- Mehnatga haq toʻlash tizimida nazarda tutilmagan ragʻbatlantiruvchi mukofot (masalan, yubileylar, bayramlar munosabati bilan beriladigan bir martalik mukofot). Bunday mukofot intizomiy jazo amal qilayotgan davrda berilmaydi.
- Mehnatga haq toʻlash tizimida nazarda tutilgan mukofot (masalan, ma’lum koʻrsatkichlarga erishganligi uchun beriladigan oylik yoki choraklik mukofot). Bunday mukofotni intizomiy jazo davrida toʻlash yoki toʻlamaslik tashkilotning ichki hujjatlarida belgilanadi.
Demak, intizomiy jazo qoʻllanganda хodimni mukofotdan ham mahrum qilish uchun quyidagilar talab etiladi:
mukofotdan mahrum qilish jamoa shartnomasi yoki boshqa ichki hujjatda aniq koʻrsatilishi;
hujjatlarda mukofotdan mahrum qilish asoslari qayd etilishi;
хodimlar vakillari bilan hujjatlar kelishilishi.
Agar yuqoridagi shartlar bajarilsa, intizomiy jazo amal qilayotgan muddat davomida хodim mukofotdan mahrum qilinishi mumkin boʻladi. Jazo muddati tugagach yoki u muddatidan oldin olib tashlanganidan soʻng mukofot toʻlash tiklanadi.
Хulosa qilib aytganda, intizomiy jazo qoʻllanilgan vaqtda хodimni mukofotdan mahrum qilish qonuniy, ammo buning uchun barcha qoidalarga qat’iy rioya etish va ichki hujjatlarda batafsil tartibga solish talab etiladi.
